Σε προηγούμενο τεύχος του περιοδικού μας ο συντάκτης αναρωτιόταν γιατί έχει γεμίσει η μικρή οθόνη με μαγείρους και μαγείρισσες που συνέχεια ανακατεύουν μια κατσαρόλα. Ο δαιμόνιος ρεπόρτερ του I Cook Greek εστίασε στη συνέχεια στον όρο gastroporn.
Σε προηγούμενο τεύχος του περιοδικού μας ο συντάκτης αναρωτιόταν γιατί έχει γεμίσει η μικρή οθόνη με μαγείρους και μαγείρισσες που συνέχεια ανακατεύουν μια κατσαρόλα. Ο δαιμόνιος ρεπόρτερ του I Cook Greek εστίασε στη συνέχεια στον όρο gastroporn, για να διαπιστώσει αν μέσω αυτού θα μπορούσε να ερμηνεύσει το φαινόμενο. Η τελική γνωμάτευση ήταν ότι η τηλεμαγειρική δεν μπορεί να χαρακτηριστεί πορνογραφία για το στομάχι, δεδομένου ότι δεν μπορεί να λειτουργήσει ως υποκατάστατο της ηδονής στην οποία αναφέρεται -με πιο απλά λόγια, κανείς δεν χόρτασε ποτέ κοιτάζοντας τον Λαζάρου να σολάρει, ενώ δεν είναι λίγοι αυτοί που βρήκαν, στιγμιαία έστω, διέξοδο από τη μοναξιά τους στις μεταμεσονύκτιες εκπομπές της Nova.
Αν δεν είναι όμως πορνομάσα, τι διάολο τότε συμβαίνει; Πώς εξηγείται η διαρκώς αναδίδουσα ατμούς και αρώματα μικρή οθόνη; Ίσως η έκρηξη της τηλεοπτικής μαγειρικής αποτελεί μια (ανεπιτυχή κατά τη γνώμη μου) προσπάθεια να απαντηθεί ένα από τα βασικά ερωτήματα της καθημερινότητας στις δυτικές κοινωνίες: Ποια θα πρέπει να είναι η μαγειρική που αντιστοιχεί στις τάσεις τις εποχής και τις νομοτέλειες που προκύπτουν από τον τρόπο ζωής στην Ευρώπη, τη Βόρεια Αμερική και την Αυστραλία; Πώς θα μπορούσαμε να απαντήσουμε στην κυρίαρχη σύγχρονη απορία για το «τι θα φάμε απόψε»;
Είναι η πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας που διατυπώνονται ερωτήματα σχετικά με το «τι» των καθημερινών γευμάτων. Μέχρι την εμφάνιση της κοινωνίας της μαζικής κατανάλωσης, το ερώτημα που αντιμετώπιζαν οι άνθρωποι δεν ήταν βέβαια το «τι» θα γεμίσει το τσουκάλι, αλλά το «εάν» θα γεμίσει το αναθεματισμένο. Στην ερώτηση «τι», η απάντηση ήταν αυτονόητη και είχε να κάνει με την προσφορά του άμεσου φυσικού περιβάλλοντος και των αγροτικών δραστηριοτήτων της κοινότητας. Στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες το ζήτημα μπήκε διαφορετικά, εξαιτίας τριών μεγάλων αλλαγών.
Πρώτον, η υπερπροσφορά και η εύκολη πρόσβαση στα τρόφιμα αφαίρεσε για πρώτη φορά το «εάν» από τον άρτο ημών τον επιούσιο – αν και πρέπει να πούμε ότι η οικονομική κρίση και η αλματώδης αύξηση της τιμής των τροφίμων μπορεί και να επαναφέρουν αυτό το «εάν» υπό τη μορφή ερωτήματος… Δεύτερον, η διαπίστωση από τις ιατρικές στατιστικές ότι ένας ορισμένος τρόπος διατροφής που είχε υιοθετηθεί στον πλούσιο Βορρά δεν ήταν απαραίτητα ό,τι καλύτερο για την υγεία μας. Μπορεί η υπερκατανάλωση κόκκινου κρέατος και ζωικών λιπών να είναι ιδιαίτερα απολαυστική και να ικανοποιεί το απωθημένο του πειναλέοντα κολίγου, ωστόσο το έμφραγμα που καραδοκεί πίσω από τη φραγμένη με T-bone αρτηρία, μπορεί να μετατρέψει το γαστρονομικό όνειρο σε νοσοκομειακό εφιάλτη. Τρίτον, τα απανωτά διατροφικά σκάνδαλα (από τις τρελές αγελάδες έως τη νόσο των πουλερικών) δεν άφησαν σε κανέναν αμφιβολία ότι η βιομηχανοποίηση της γεωργίας και της κτηνοτροφίας μπορεί να εξασφαλίζει υπερπληθώρα τροφίμων, αλλά δεν εγγυάται την ασφάλειά τους.
Έχοντας λοιπόν σταθερά την πολυτέλεια της επιλογής που προσέφερε η κοινωνία της μαζικής κατανάλωσης (πολυτέλεια που δεν έχει βέβαια η πλειονότητα της ανθρωπότητας), αρχίσαμε να επιθυμούμε την αλλαγή των διατροφικών μας συνηθειών. Στην αναζήτηση αυτή είχαμε (κι έχουμε) ένα σύμμαχο κι έναν αντίπαλο. Ο σύμμαχος είναι η έκρηξη των ΜΜΕ και του διαδικτύου, που προσφέρουν γαστρονομικές ιδέες από όλον τον κόσμο. Ο αντίπαλος είναι η απροθυμία του σύγχρονου ανθρώπου να αφιερώσει χρόνο και προσπάθεια σε αυτό που παλιότερα ονομαζόταν «τελετουργίες της καθημερινότητας», των οποίων το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν το καθημερινό μαγείρεμα. Εν ολίγοις, έπρεπε να βρούμε μια καθημερινή μαγειρική που να είναι ταυτοχρόνως γευστική, υγιεινή, πρωτότυπη, οικονομική και να μην απαιτεί πολύ χρόνο. Κι επειδή, όπως ακριβώς συμβαίνει με τον τετραγωνισμό του κύκλου, είναι μάλλον δύσκολο να ικανοποιηθούν όλες αυτές οι απαιτήσεις ταυτοχρόνως, το ερώτημα έμεινε μετέωρο. Οι απαντήσεις που δόθηκαν είτε απευθύνονταν σε ανθρώπους με χοντρά πορτοφόλια ή σε όσους είχαν πολύ χρόνο είτε ήταν… τελείως άνοστες.
Νομίζω ότι η έκρηξη της τηλεμαγειρικής έχει να κάνει με αυτήν ακριβώς την αναπάντητη απορία σχετικά με το «τι» θα γεμίσει το καθημερινό τσουκάλι. Οι τηλεοπτικοί σεφ ήρθαν ως οι πλέον αρμόδιοι να απαντήσουν το ερώτημα μπροστά στο οποίο τα βρήκαν σκούρα οι ερασιτέχνες της κατσαρόλας. Ωστόσο, η εντύπωσή μου είναι ότι στους σταρ της μαγειρικής δεν θα βρούμε τις συντεταγμένες των νέων διατροφικών συνηθειών μας. Εγκλωβισμένοι λίγο-πολύ στο πλαίσιο του «γκουρμέ», που από τη φύση του απευθύνεται αποκλειστικά στους λίγους και δεν μπορεί να υλοποιηθεί παρά μόνο από ειδικούς της κουζίνας, αδυνατούν να προτείνουν μια μαγειρική που να απευθύνεται πραγματικά στο ευρύ κοινό. Είναι πολύ δύσκολο να μαγειρέψεις όσα βλέπεις στην τηλεόραση, είναι δε παντελώς αδύνατο να οικοδομήσεις μια διατροφική καθημερινότητα πάνω σε αυτές τις τηλεσυνταγές. Η τηλεμαγειρική είναι απλά ένας τρόπος να κάνεις χάζι σκοτώνοντας ασκόπως την ώρα σου. Κατά συνέπεια, αργά ή γρήγορα, μην ικανοποιώντας την ανάγκη που τη γέννησε, θα συρρικνωθεί κι αυτή, όπως άλλωστε συμβαίνει με όλες τις εφήμερες τηλεοπτικές μόδες.
Ίσως η απάντηση στο …απορημένο τσουκάλι μας να μη βρίσκεται στο μακρινό πεδίο της τηλεθέασης, αλλά πολύ εγγύτερα, στις αναμνήσεις μας από τη μαγειρική των γιαγιάδων μας, εμπλουτισμένες βέβαια από τις δυνατότητες που παρέχει η σύγχρονη κοινωνία. Αρκεί βέβαια να έχουμε αρκετά ανοιχτό το μυαλό για να καταλάβουμε ότι το φαγητό μας πρέπει να έχει άμεση σχέση με αυτά που παράγει ο τόπος στον οποίο ζούμε και ότι ο χρόνος που απαιτούν οι καθημερινές ενασχολήσεις, όπως η μαγειρική, δεν είναι χαμένος. Είναι χρόνος κερδισμένος σε ποιότητα ζωής.